Friese pootaardappeltelers spelen grote rol in mondiale voedselvoorziening

Friesland is een vooraanstaand aardappelland

PINGJUM (NL) – Rijdend van Witmarsum, binnendoor dwars door de vruchtbare kleigronden naar Kimswerd (Elfstedenroute), over de Nesserlaan in het buitengebied van Pingjum aan de Waddenzee, stuitte Fries Nieuws redacteur Albert Hendriks 2 mei 2022 op een mooi agrarisch tafereel aan beide zijden van de weg: grondbewerkers en aardappelpoters. De boerenfamilie Giliam, ook van de Nesserlaan, was er met medewerker Jelle Jon Bouwman uit Exmorra onder ideale weersomstandigheden bezig met het zaaiklaar maken van de akkers en het vervolgens direct in ruggen planten van de piepers, in dit geval zaaigoed. De eerste 32 van de 85 hectare aardappelland hebben de mannen gedaan. Ze hopen dat het nog een paar weken zulk droog weer als in de afgelopen dagen blijft, dan kunnen ze een flinke vooruitgang boeken.

In het voorjaar poot de familie Giliam uit Pingjum ieder jaar aardappelen voor de vermeerdering op voorbewerkte, zeer vruchtbare kleigrond bij de Friese Waddenzeekust.

Giliam teelt naast aardappelen ook graan, uien en suikerbieten. De structuur van de zware kleigrond van hun akkers verbeteren ze met landbouwgips (calciumsulfaat), de opvallende witte bulten op de opslagplaatsen langs de Nesserlaan. Gips maakt de kleigrond luchtiger.

Vooraanstaand aardappelland
Friesland is een internationaal gerespecteerd exportland van poot- en consumptieaardappelen, maar ook producent van de daarvoor noodzakelijke machines en opslagsystemen. Een paar voorbeelden: In de provincie, in Joure om precies te zijn, is het vermaarde in pootaardappelen gespecialiseerde handelshuis HZPC gevestigd. En in Oosterbierum ten noorden van Franeker staat de grote frietfabriek van Lamb-Wedston/Meijer. Het is best bijzonder dat Friezen furore maken met een plantje uit Zuid-Amerika, net als de tomaat en de paprika behorend tot de nachtschadefamilie, en naar Europa gebracht door Spaanse ontdekkingsreizigers. De aardappel is sinds de 17-de eeuw in veel Europese landen een basisvoedingsmiddel.

Giftig
Monniken waren in de Middeleeuwen verantwoordelijk voor de verspreiding vanuit Spanje naar onze streken. In elke kloostertuin werden aardappelen geteeld. Boeren hadden aanvankelijk zo hun bedenkingen tegen de plant, omdat ze dachten dat ook de knollen wel eens giftig zouden kunnen zijn. De aardappel had zodoende lange tijd de status van varkensvoer of eten voor arme sloebers.
In 1727 werd de aardappel voor het eerst in Nederland als voedsel erkend. Friesland zou de koploper zijn geweest en dat is zeer aannemelijk, want de aardappel wordt er al vanaf 1640, de kloostertuinen even buiten beschouwing latend, geteeld.

Prinses
Maria Louise van Hessen-Kassel (bijnaam Marijke Meu, Kassel, 7 februari 1688 – Leeuwarden, 9 april 1765), voorouder van bijna alle regerende vorsten in Europa, zou in haar paleisje Princessehof aan de Grote Kerkstraat in Leeuwarden, nu keramiekmuseum, de eerste in Friesland zijn geweest die het waagde aardappelknollen te eten. Toen ze het er levend vanaf bracht, niet verbleekte, zou heel Friesland aan de pieper zijn gegaan. Een mooi verhaal, maar in werkelijkheid aten Friezen al voor 1700 aardappelen, wetende dat alleen de bladeren en de bessen hartstikke giftig zijn.

Gezond
De aardappel is wereldwijd het belangrijkste voedingsgewas na rijst, tarwe en mais. Dankzij de poterteelt door het familiebedrijf Giliam in Pingjum en andere boeren langs de kust van Noord-Nederland kunnen volgens voedselspecialisten maar liefst 900 miljoen mensen een jaar lang 35 kilo aardappelen per persoon eten.
Net als rijst, pasta en brood is de aardappel een belangrijke bron van koolhydraten. Aardappelen staan in de Schijf van Vijf van het Nederlandse Voedingscentrum. Ze bevatten vitamine B6, vitamine C, veel vezels en zijn bevorderlijk voor de darmwerking. De aardappel, die buiten Nederland als groente wordt gezien, bevat vitamines en mineralen die in pasta en rijst niet voorkomen.

Meer info:
www.hzpc.com/nl (internationaal marktleider op het gebied van aardappelveredeling, pootgoedhandel en productconceptontwikkeling)
www.lambweston.eu/nl (de grote frietfabriek ten noorden van Franeker)
www.dewulfgroup.com/nl (landbouwmachines, Miedema in Winsum)
www.velt.nu/vraag-antwoord/moestuinvragen/hoe-verbeter-je-je-klei-leemgrond
www.princessehof.nl/te-zien-en-te-doen/tentoonstellingen/maria-louise-prinses-van-oranje-nassau (paleis van Maria Louise van Hessen-Kassel, stammoeder van het koningshuis Oranje-Nassau, nu keramiekmuseum)